مقاله ادله حجیت استصحاب

معرفی مقاله بررسی ادله حجیت استصحاب

بخشهایی از متن مقاله

اِستصحاب: از ادلّه احکام یا از اصول عملى فقهى و به معناى حکم به بقاى آنچه در زمان سابق ثابت بوده است.

استصحاب از ماده صحب و در لغت به معناى به همراهى طلبیدن و چیزى را همراه خود قرار دادن است.

استصحاب در علم اصول اصطلاح است، ولى با توجه به اینکه اصولیان در ملاک حجیت استصحاب ب سه نظرند آن را سه گونه تعریف کرده اند.

اِستصحاب: از ادلّه احکام یا از اصول عملى فقهى و به معناى حکم به بقاى آنچه در زمان سابق ثابت بوده است.

استصحاب از ماده صحب و در لغت به معناى به همراهى طلبیدن و چیزى را همراه خود قرار دادن است.

استصحاب در علم اصول اصطلاح است، ولى با توجه به اینکه اصولیان در ملاک حجیت استصحاب بر سه نظرند آن را سه گونه تعریف کرده اند. ...

بیشتر دانشوران اصولى متأخر استصحاب را از اصول عملیه مى دانند، یعنى آن را کاشف از حکم واقعى الهى ندانسته و تنها عمل به آن را از باب رفع تحیر و تردید مکلف مى دانند. این گروه از اصولیون از جمله شیخ انصارى استصحاب را به ابقاء ما کان تعریف کرده اند، یعنى باقى گذاشتن آنچه بوده است. البته نه ابقاى تکوینى و خارجى، بلکه ابقاى اعتبارى (حکم به بقا) و از آنجا که آوردن وصف (ما کان)، دلالت و اشعار به علیّت دارد، پس علت حکم به بقا، آن است که شئ قبلا ثبوت و تحقق داشته است، از این رو باقى گذاشتن حکم در زمان دوم بر اثر ماندن علت یا دلیل آن، استصحاب نیست. استصحاب در موردى است که حکم به بقا بر اثر ثبوت سابق (ما کان) باشد.

در کفایه، استصحاب چنین تعریف شده است: حکم کردن به بقاى حکم یا موضوع داراى حکم در صورتى که بقا مشکوک باشد. از این تعریف بر مى آید که استصحاب گاهی در احکام جارى مى شود، مانند استصحاب نجاست در آب کرّ متغیّرى که تغیّر آن خود به خود زایل و به صورت اول باز گردد، و گاه در موضوع جارى مى شود، مانند آنکه عدالت کسى سابقا معلوم بوده و اکنون شک در بقاى آن داریم. البته استصحاب در هر موضوعى جارى نمى شود، بلکه باید موضوعى باشد که داراى اثر شرعى است. ...

ارکان استصحاب

استصحاب ارکانى دارد :

از جمله:

1. یقین به حالت سابق، چه یقین وجدانى قطعى باشد و چه یقین تعبدى به واسطه اماره معتبر.

2. شک در بقاى آن حالت، و این شک در برابر یقین است و معنایى گسترده دارد، بنابراین غیر از حالت شک، حالت ظن غیر معتبر و وهم را نیز شامل مى شود.

3. اجتماع یقین و شک در زمان واحد، هر چند حدوث و نقطه شروع آن دو

4. تعدّد زمان متیقن و مشکوک.

5. وحدت قضیه متیقن و مشکوک در موضوع و محمول، بنابراین اگر به عدالت زید در روز جمعه یقین داشتیم و در روز شنبه در عدالت او شک کردیم اینجا جاى استصحاب است، ولى اگر قضیه متیقن با مشکوک در موضوع یا در محمول مختلف شد دیگر جاى استصحاب نیست، از این رو نمى توان در مثال مذکور عدالت را براى شخص دیگرى غیر از زید یا وصف دیگرى را براى زید در روز شنبه ثابت کرد.

6. فعلیت یقین و شک، بنابراین، شک و یقین تقدیرى بنا به نظر برخى کافى نیست.

ادله حجیّت استصحاب

اصولیان در اعتبار استصحاب اقوال گوناگونى دارند. کسانى که استصحاب را حجت مى دانند به ادلّه گوناگونى استدلال کرده اند که مهمترین آن روایات است. ادلّه دیگرى از قرآن، عقل، بناى عقلا، اجماع، سیره متشرعه و استقراء نیز براى حجیت استصحاب ذکر شده است.

در این مقاله آنچه بیشتر مورد توجه است آیات قرآنى است که در کتاب بیان الاصول براى حجیّت استصحاب آورده شده است. ...

فهرست مطالب مقاله

بخش اول : معنی و اصطلاح لغوی

ارکان استصحاب

ادله حجیّت استصحاب

بخش دوم : ارکان و تقسیمات

دلیل نخست- بنای عقلا

اشکال نخست

اشکالات مرحوم نائینی به کلام مرحوم آخوند

مناقشه استاد در کلام مرحوم نائینی

بخش سوم :ادله حجیت

اجماع

سیره عقلا

عقل

حدیث اول زراره

مضمره دوم زراره

روایت سوم زراره

روایت خصال

مکاتبه قاسانی

روایت اسحاق بن عمار

روایت عبدالله بن سنان

روایت عبدالله بن بکیر

روایات قاعده طهارت و حلیت

منابع